درخشش روح امیدوار ایرانی در تیرگان

گزارش هنر و سرگرمی — 24 جولای 2013

درباره بزرگ‌ترین گردهمایی فرهنگی ایرانیان خارج کشور

نشاط تهرانی

افسانه تیرگان در ایران باستان

آرش را که می‌شناسید. همان‌که تیر بر کمان نهاد و جان بر کف و چله را که برکشید تیر او از کوه رویان تا اقصای خراسان پرتاب شد. داستان از این قرار است که میان ایران و توران سال‌ها جنگ و ستیز بود، در نبرد میان «افراسیاب» و «منوچهر»، شاه ایران، سپاه ایران شکست سختی می‌خورد. این رویداد در روز نخست تیر روی می‌دهد. سپاه ایران در مازندران به تنگنا می‌‌افتد و سرانجام دو سوی نبرد به سازش در می‌آیند و برای آن‌که مرز دو کشور مشخص شود و ستیز از میان برخیزد می‌پذیرند که از مازندران تیری به جانب خاور پرتاب کنند. هر جا تیر فرو آمد همان جا مرز دو کشور باشد و هیچ‌یک از دو کشور از آن فراتر نروند. تا در این گفتگو بودند سپندارمذ (ایزدبانوی زمین) پدیدار شد و فرمان داد تیر و کمان آوردند و به آرش گفت تا کمان بردارد و تیری به جانب خاور پرتاب کند. آرش دانست که پهنای کشور ایران به نیروی بازو و پرش تیر او بسته است و باید توش و توان خود را در این راه بگذارد.

او بازوان خود را به شاه و سپاهیان نشان داد و گفت ببینید من تندرستم و کژی‌ای در وجودم نیست، ولی می‌‌دانم چون تیر را از کمان رها کنم همه نیرویم با تیر از بدن بیرون خواهد آمد. آنگاه آرش تیر و کمان را برداشت و بر بلندای کوه دماوند برآمد و به نیروی خداداد تیر را رها کرد و خود بی‌جان بر زمین افتاد.

هرمز، خدای بزرگ، به فرشته باد (وایو) فرمان داد تا تیر را نگهبان باشد و از آسیب نگه دارد. تیر از بامداد تا نیمروز در آسمان می‌رفت و از کوه و در و دشت می‌گذشت تا در کنار رود «جیهون» بر تنه درخت گردویی که بزرگ‌تر از آن در گیتی نبود؛ نشست. آنجا را مرز ایران و توران جای دادند و هر سال به یاد آن جشن گرفتند.

گویا این جشن که در تیر روز از تیرماه یعنی سیزدهم تیر برگزار می‌شده یکی از شادترین جشن‌های کهن ایرانی بوده است. در روزهای جشن مراسمی مانند آب‌پاشی و آرزوی بارش باران در سال پیش رو، فال کوزه، و دستبند تیر و باد (دستبندی هفت رنگ از هفت ریسمان که به دست می‌‌بندند و به باد می‌‌سپرند تا آرزوهایشان را برآورده سازد) برگزار می‌شده است. از طرفی درگذشته تیرگان روز بزرگداشت نویسندگان و هنرمندان نیز بوده است. خلاصه این که این سنت زیبای دیرین بهانه‌ای شده است تا در سال‌های اخیر و در همین برهه زمانی یک رویداد فرهنگی هنری بزرگ در شهر تورنتو اتفاق بیافتد.

جشنواره تیرگان در تورنتو

جشنواره تیرگان، به تعبیری بزرگترین جشنواره ایرانیان در خارج از وطن، بازتابی از هنر و فرهنگ ایران از راه برگزاری یک برنامه فرهنگی و هنری چهار روزه است که هر دو سال یک بار در شهر تورنتو کانادا که سرآمد همه شهرهای جهان در پذیرش گوناگونی فرهنگ‌هاست برگزار می‌شود. تیرگان هنرمندان ایرانی را ازهمه تبارهای گوناگون و درهمه رشته‌های گوناگون هنری مانند موسیقی، رقص، تئاتر، سینما، ادبیات، و هنرهای تجسمی در درون و بیرون مرزهای کانادا به این جشنواره فرا می‌خواند تا مانند نمایشگاهی هنر هنرمندانی را که فرهنگ وهنر شکوهمند ایران زمین را پاس می‌دارند بنمایش بگذارد. هنگام برگزارى این جشنواره خوراکى‌ها، هنرهاى دستى گوناگون ایرانى بدست فروشنده دکه‌ها در دسترس است. این جشنواره چهار روزه کم کم به یک رویداد خوش‌آیند، آموزشی و سرگرم کننده برای موج گسترده‌ای از تماشاچیان تبدیل شده است.

جرقه‌های اولیه این گردهمایی بزرگ از سال ۲۰۰۶ و با برگزاری برنامه «زیر گنبد کبود» شکل گرفت. این جشنواره سه‌روزه که در ایام نوروز برپا شد مورد توجه بسیار قرار گرفت و بیش از ۱۵۰۰۰ نفر از آن دیدن کردند. در این برنامه مجموعه‌ای از آئین‌های نوروزی و برنامه‌های متنوع هنری و فرهنگی ایران برای رده‌های مختلف سنی ارائه شد و هنر بیش از صد هنرمند ایرانی در زمینه‌های رقص، موسیقی‌، تئاتر، سینما و هنرهای تجسمی به نمایش گذاشته شد،

استقبال بسیار خوب از «زیر گنبد کبود» برپاکنندگان را برآن داشت تا چنین جشنواره‌ای را در تابستان برگزار کنند ازاین رو بود که در سال ۲۰۰۸، جشنواره تیرگان، که در شمارگان اولین بود، برای دومین‌ بار گوناگونی و شکوه فرهنگ و هنر ایرانی‌ را به نمایش گذاشت؛ این برنامه با همراهی هنرمندان برجسته ایرانی در رده جهانی مانند استاد محمدرضا لطفی‌، سعید شنبه‌زاده و شاهرخ مشکین قلم در هاربرفرانت سنتر، مکان مشهوری در کنار دریاچه انتاریو که میعادگاه فرهنگ‌دوستان تورنتوست، با حضور جمع کثیری از ایرانیان برگزار شد.

پس از برگزاری موفقت‌آمیز تیرگان در سال ۲۰۰۸ برپا کنندگان این جشنواره تصمیم گرفتند تا در سال ۲۰۱۱ نیز جشنواره تیرگان در روزهای ۲۱ تا ۲۴ جولای در هاربرفرانت سنتر برگزار کنند. جشنواره تیرگان ۲۰۱۱ با زمینه یا تم «جاودانگی» بیش از ۱۰۰ هنرمند برجسته را در همه رشته‌های هنری و فرهنگی دربرگرفت که هر یک به گونه یکتای خود «چشم‌اندازی از جاودانگی» را به نمایش گذاشتند.

این برنامه با اتکا به همیاری بیش از ۳۰۰ داوطلب گوشه‌هایی از فرهنگ و هنر ایران را طی یک جشنواره چهار روزه به معرض دید عموم گذاشت. همچنین کیوسک‌های ویژه‌ای برای عرضه و فروش خوراکی‌ها، صنایع دستی و فراورده‌های فرهنگی ایرانی درنظر گرفته شده‌ بود.

جشنواره تابستانی تیرگان بار دیگر از ۱۸ تا ۲۱ جولای ۲۰۱۳ به قلب تورنتو و مکان ثابتش باز می‌گردد تا با گردهم آوردن هنرمندان ایرانی از سراسر دنیا، جلوه‌گر تنوع فرهنگ و هنر ایران‌زمین باشد. این جشنواره فرصتی مغتنم است برای تجربه گوشه‌ای از زیبایی‌های بی‌شمار فرهنگ و هنر ایران در هنرهای مختلف، سنتی و مدرن، فردی و گروهی، خاص و عام، مفرح و متفکرانه، برای مخاطبانی از سنین کودکی تا پیرسرانی جوان‌دل.

یکی دیگر از اهداف این جشنواره بزرگ و مردمی شناساندن ایرانیان موفق به منظور الگوسازی برای ایرانیان مهاجر است. گفتنی‌ست که به دنبال همین نظریه مدیریت افتخاری جشنواره امسال به عهده خانم انوشه انصاری یکی از چهره‌های موفق و خبرساز جهان – اولین زن ایرانی که به فضا رفت- گذاشته شده است. یادآوری می‌‌شود که مدیریت افتخاری دوره پیشین را دکتر رضا مریدی اولین نماینده ایرانی‌تبار مجلس در امریکای شمالی که امسال این عنوان را به اولین ایرانی‌تبار عضو هیات دولت (استانی) ارتقا داد به عهده داشت.

اما مهرداد آرین نژاد دبیر اجرایی جشنواره درباره موضوع یا تم امسال «امید» می‌گوید: «موضوع تیرگان ۲۰۱۳، الهام گرفته از اسطوره آرش، کماندار ایران باستان است که در راه پرتاب تیری برای برقراری صلح، امید و کامیابی همگان، جان خود را فدا کرد. اسطوره آرش محدود به زمان نیست و بیش از هزاران سال است که کودکان به داستان آن گوش فرا داده و بعدها آن را به کودکان خود انتقال داده‌اند. به عنوان نمادی از جزئی فناناپذیر در ما و جمیع امیدها و آرزوها و رویاهای، ما اسطوره آرش همواره الهام‌بخش بسیاری از آفرینش‌های هنری و ادبی بوده و خواهد بود.»

مهرداد آرین نژاد، متولد ۱۹۶۴ در تهران، مدیر اجرایی جشن‌های تیرگان، زیر گنبد کبود، یکی بود یکی نبود در تورنتو کانادا، و عضو هیات مدیره بنیاد پریا در کنار تیمی یکپارچه و منسجم که در آن افرادی چون نیما احمدی، مدیر بخش بازاریابی (همه دوره‌ها) و بهروز آموزگار، مدیر روابط عمومی (دو دوره) از قدیمی‌ها و بابک پیامی (مدیر هنری) و علی احساسی (سردبیر نشریه تیرگان) از نیروهای تازه‌نفس محسوب می‌شوند و ده‌ها علاقه‌مند دیگر برای برگزاری موفقیت‌آمیز برنامه‌ای دیگر لحظه‌شماری می‌کنند. و البته چشم امید آنها بیش از همه به صدها نیروی داوطلب پرانگیزه و انرژی است که تعدادی از آنها ماه‌ها و اغلب آنها در روزهای جشن همراهان جشنواره خواهند بود.

انتظار می‌رود دست کم یک‌صد و پنجاه هزار نفر که چیزی حدود ۸۰ درصد آنها را ایرانیان مقیم امریکای شمالی تشکیل می‌دهند از جشنواره امسال دیدن کنند.

برنامه‌های جشنواره

تیرگان ۲۰۱۳ منتخبی از ۷۰ برنامه هنری فرهنگی شامل: موسیقی، رقص، تئاتر، سینما، شعر و داستان و هنرهای تجسمی را ارائه می‌‌کند. علاوه بر این، کارگاه‌ها، فعالیت‌های گروهی و گالری‌های نمایشی ارائه خواهند شد که همه و همه برای گروهای سنی پیر و جوان خوشایند است و آموزنده.

رضا مقدس و ستاره دل‌زنده به ترتیب گردانندگی بخشهای موسیقی و سینما/تئاتر را برعهده دارند. رضا مقدس حدود دوسالی است که در تورنتو اقامت دارد. او که نوازنده‌ پیانو و سینتی‌سایز است، بیش از همه در زمینه‌ صدابرداری استودیویی و کنسرت فعالیت داشت و از بنانیگذاران استودیو بم‌آهنگ در تهران بود که یکی از فعال‌ترین استودیوهای ایران محسوب می‌شد. گروه‌های میرا، راز شب و رومی از جمله گروه‌هایی بودند که رضا مقدس در ایران با آنها در تهیه آلبوم یا اجرای برنامه همکاری داشت. ستاره دل‌زنده فارغ‌التحصیل رشته طراحی لباس و صحنه از دانشگاه آزاد تهران است و در سال‌های اخیر با کارگردانان و طراحان معروفی همکاری داشته است.

روز پنج‌شنبه ۱۸ جولای جشنواره با سخنرانی انوشه انصاری بازگشایی خواهد شد و تا چهار روز یعنی تا یک‌شنبه ۲۱ جولای ادامه خواهد یافت. در این روزها بازدید کنندگان ضمن تماشای برنامه‌های مختلف فرهنگی از بخش‌های جانبی جشنواره مانند بازارچه ایرانی، رستوران‌ها و چایخانه سنتی و برنامه‌های مخصوص کودکان بهره خواهند برد. جمعه و شنبه شب نیز قرار است دی جی رادیو جوان وحید طباطبایی لحظاتی پر از شور وهیجان برای شرکت کنندگان جشنواره خلق کند.

در این جشنواره مسابقه‌هایی مانند مسابقه عکاسی، مسابقه داستان کوتاه و مسابقه طراحی گرافیکی مجله همه با موضوع امید برپا خواهد شد و از میان شرکت کنندگانی که آثار خود را به جشنواره فرستاده‌اند سه نفر جایزه خواهند گرفت. در طول جشنواره آثار شرکت کنندگان در این مسابقه‌ها در قالب گالری و یا نمایشگاه در معرض دید عموم قرار داده می‌شود. همچنین حضور عباس معروفی به عنوان سرپرست مسابقه داستان کوتاه، خود از اعتبار بالای این بخش مسابقه‌ای حکایت دارد.

موسیقی و باز هم موسیقی

در بخش موسیقی گروه‌های مختلف با سبک‌های متنوع از سنتی گرفته تا رپ و راک برنامه خواهند داشت. این جشنواره فرصتی است تا گروه‌های جوان نیز هنر خود را به نمایش بگذارند. گروه‌هایی مانند گروه عجم کهدر اوایل ٢٠١٠ میلادی در لندن شکل گرفت. موسیقی این گروه ریشه عمیقی در موسیقی بومی ایرانی دارد و از جنبه‌های گوناگون می‌‌توان آن را موسیقی تلفیقی ایرانی نامید. علاوه بر آوای موسیقی سنتی که الهام‌بخش نوای این گروه است، عناصری از رقص و حرکت در اجراهای زنده این گروه گنجانده شده است.

محسن نامجو نیز در این جشنواره برنامه دارد. او موسیقی‌دان، شاعر، خواننده و نوازنده سه‌تار ایرانی مقیم کالیفرنیا است. نامجو یک هنرمند الهامی است. کلام او و موسیقی‌اش سرشار از احساسات است و با روح جوانان امروز همکلام، به گونه‌ای که موسیقی کلاسیک و مدرن را با هم یکپارچه کرده است.

از دیگر هنرمندانی که در این جشنواره برنامه خواهند داشت می‌توان به بانوی نام‌آشنای موسیقی سنتی ایران سپییده رئیس‌سادات اشاره کرد. خواننده‌ای که از همان نخستین سال‌های کودکی شوق و شور درونی، او را به آموزش و تعلیم موسیقی سوق داد و پنج‌ساله بود که بعد از تشویق و دلگرمی‌های فرود گرگین پور، به طور جدی شیفته این آوا و نوای اصیل شد. نه‌ساله بود که برای درک و دریافت ردیف آوازی محمود کریمی به محضر شاگردی پریسا مشغول شد و هم‌زمان از رهنمون‌ها و راهنمایی‌های جواد لشکری و میلاد کیائی نیز بهره‌مند گشت. وی سلفژ غربی را نزد ایرج برخوردار و نواختن سه‌تار را نزد ارشد طهماسبی و مسعود شعاری آغاز کرد و در ادامه مسیر خود شانزده‌ساله بود که آشنایی و درک محضر پرویز مشکاتیان، دریچه تازه‌ای از موسیقی این سرزمین را به رویش گشود. او به همراه کیا طبسیان و گروهش در دو نوبت برنامه خواهدداشت.

از بخش‌های بسیار جالب و دیدنی جشنواره برنامه عاشقانه‌های شاهنامه است که توسط شاهرخ مشکین قلم رقصنده، رقص‌نگار و بازیگر گردآفرید، نقال، هنرمند و پژوهشگر میراث معنوی و کارین گنزالس به اجرا درمی‌آید. شاهرخ مشکین قلم، نامی است که برای اکثر علاقمندان به رقص آشناست. او شیفته‌ ادبیات حماسی و داستان‌ها و روایت‌های عاشقانه است و برای نشان دادن این شیفتگی و انتقال حس‌هایش، از هنر رقص یاری می‌گیرد و به کمک الفبای تن، پیچیدگی تنانگی با حسی روان و شیرین برای مخاطبانش تفسیر و تاویل می‌کند.

گروه نیمه‌ها هم از گروه‌های جوانی است که با سبک پاپ و راک قطعه‌هایی را اجرا خواهد کرد. این گروه متشکل از چهار هنرمند ایرانی است که از سال ۲۰۰۹ فعالیت خود را در تورنتو آغاز کردند و اولین آلبوم آنها با نام «کوک» در ۲۰۱۰ وارد بازار شد.

از دیگر برنامه‌های بخش موسیقی می‌توان به رقص‌های ترکی، کردی، گیلکی و باله ایرانی اشاره کرد که توسط هنرمندان سرشناس در روزهای مختلف اجرا می‌شود.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید در جشنواره امسال ندا و امیرحسین از چهره‌های برتر آکادمی موسیقی گوگوش هم در روز آخر جشنواره برنامه کوتاهی خواهند داشت.

هنرهای دیگر

در کنار موسیقی، بخش فیلم و تئاتر جز بخش‌های پرطرفدار جشنواره تیرگان است. در این دو قسمت، نه تنها فیلم‌های کارگردانان ایرانی به نمایش درمی‌آیند و تئاترهای ایرانی به روی صحنه می‌روند، بلکه سعی بر این بوده که با دعوت از کارگردان‌ها و هنرپیشه‌ها، و نیز برگزاری کارگاه‌های آموزشی به علاقمندان این امکان داد شود که رابطه‌ای عمیق‌تر و آشنایی بیشتر با سینما و تئاتر ایران پیدا کنند.

در این بخش مهمانان جشنواره می‌توانند به تماشای مجموعه فیلم کوتاه شیرین نشاط بنشینند. این مجموعه شامل ۷ فیلم کوتاه حدود ۱۰ دقیقه‌ای است و نشانگر ابعاد اجتماعی، سیاسی و روانی تجربیات زنان در جوامع معاصر است.

از این هنرمند مشهورترین اثرش «زنان بدون مردان»، اقتباسی از رمان تحسین‌شده شهرنوش پارسی‌پور که شیر نقره جشنواره ونیز را نصیب نشاط کرد به روی پرده خواهد رفت. بعد از فیلم جلسه پرسش و پاسخ با حضور کارگردان برگزار می‌شود.

در بخش هنرهای تجسمی نیز علاقمندان می‌توانند از نمایشگاه گروهی از هنرمندان هنرهای تجسمی به عنوان «فضای سوم» دیدن کنند. دبیر اجرایی این نمایشگاه ساناز مزینانی است. فضای سوم همان «امید» است که حاصل تلفیق «حقیقت» و «تخیل» است. از دیگر برنامه‌های این بخش نمایشگاه هنرهای تجسمی با موضوع امید است. این بخش در همه روزهای جشنواره و به صورت رایگان برپا خواهد بود.

برنامه‌های کودکان

هم‌چون دوره‌های گذشته برنامه‌های فراوان و جذابی برای کودکان ایرانی تدارک دیده شده تا آنها با خاطره‌ای خوش و دستی پر جشنواره را ترک کنند و در عین حال فرصتی هم برای نفس‌کشیدن والدین فراهم آید! یکی از برنامه‌های جالبی که برای کودکان تدارک دیده شده است خیمه‌‌شب‌بازی است. عروسک‌گردان این برنامه ویدا قهرمانی است که تجربه زیادی در طرح و اجرای برنامه‌ها و نمایش‌های کودکان دارد و هنرنمایی‌اش وی را به یک پای ثابت جشنواره تیرگان مبدل کرده است. او قرار است برنامه‌ای شاد و پرتحرک برای بینندگان جوان خود اجرا کند.

از دیگر برنامه‌های کودکان انیمیشن (پویانمایی) «هزار و یک شب» است که مجموعه‌ای است از قصه‌های شهرزاد و پس از برنامه نیز جلسه پرسش و پاسخ با حضور کارگردان برگزار می‌شود. برنامه‌های دیگری مثل نقاشی صورت، قصه‌خوانی، بازی‌های ایرانی و نقاشی نیز برای کودکان درنظر گرفته شده‌است.

بخش ادبی

در بخش ادبی نیز برنامه‌های جالبی تدارک دیده شده‌‌است. یکی از این برنامه‌ها داستان‌خوانی توسط منیرو روانی‌پور برنده جایزه بهترین کتاب سال هوشنگ گلشیری است. نویسنده‌ای که آثارش جهانی سرشار از وهم‌ و آکنده‌ از زیبایی‌های نوشتاری است. او در این برنامه قرار است فصلی از کتاب جدیدش «فرشته روی زمین» را برای علاقمندان بخواند.

در این بخش سهیل پارسا نویسنده، آموزگار، کارگردان و هنرمند سرشناس ایرانی کارگاه منطق‌الطیر عطار را برگزار خواهد کرد. این برنامه با نقش‌آفرینی هنرجویان بنیاد پریا اجرا می‌شود.

همچنین دکتر فریبرز مختاری به معرفی تازه‌ترین کتاب خود «در سایه شیر» خواهد پرداخت. این کتاب روایت فداکاری و رشادت‌های یک دیپلمات ایرانی در زمان جنگ جهانی دوم است.

ارتباط فرهنگی از راه دل!

یکی از موثرترین تولیدات فرهنگی هر ملتی غذاهای آن است پس عجیب نیست که بازدیدکننگان جشنواره فرصت‌های زیادی برای چشیدن دست‌پخت آشپزان ایرانی داشته باشند اما امسال جشنواره توانسته کاری که در نوبت قبلی به انجام نرسید را عملی کند. یکی از جاذبه‌های ویژه جشنواره تیرگان جشنواره غذاهای ایرانی است که توسط خانم نجمیه باتمانقلیچ، سرآشپز سرشناس ایرانی با شهرت جهانی اجرا می‌شود. در این برنامه شما فرصت می‌یابید با فوت و فن‌های ظریف پخت غذاهای ایرانی آشنا شوید.

مراسم پایانی جشنواره تیرگان در روز یکشنبه با حضور هنرمندان و برگزارکنندگان جشنواره برگزار خواهد شد.

تیر رها شده از کمان آرش از دل تاریخ و در میانه جغرافیا به تورنتوی ۲۰۱۳ رسیده تا مرزهای فرهنگی ایران را وسعتی بیشتر ببخشد. تیرگان چون همیشه منتظر شماست و برای دیدتان لحظه‌شماری می‌کند.

این مطلب را در نسخه دیجیتالی تعاملی پرنیان، در این صفحات ببینید.