آیا می‌خواهید با فردی با فرهنگ و مذهب متفاوت ازدواج کنید؟

موضوع ماه — 13 آگوست 2013

معرفی استراتژی‌های موثر در ازدواج‌های بین‌فرهنگی

استفانی توله و ویکتور هریس- دانشگاه فلوریدا/برگردان ساقی مطهری

در حالی‌که ازدواج با فردی از فرهنگ و دین متفاوت می‌تواند چالش‌های خاصی را به همراه داشته باشد، در عین حال می‌تواند فرصت‌های زیبا و پرباری برای رشد و پیشرفت محسوب شود.

پاول سویینی، نویسنده، در جایی اینطور نگاشته است: «سالگرد ازدواج تجلیلی است از عشق، اعتماد، مشارکت، بردباری و سرسختی. تغییرات پی در پی برای تک تک سال‌هایی که پشت سر گذاشته می‌شود.»

زوج‌ها در عین اینکه سال به سال شیوه باهم زندگی کردن را یاد می‌گیرند باید در موارد زیادی نیز خود را تعدیل نمایند. زمانی‌که این تغییرات شامل بحث و گفتگوهای فرهنگی و مذهبی می‌شود، ابعاد جدید دیگری نیز به پروسه سعی و تلاش آنها جهت تحکیم روابط زناشویی‌شان اضافه می‌گردد.

اطلاعات مفید

امروزه در کشور آمریکا، بیشتر مردم با افرادی از مذاهب و نژادهای متفاوت از خود ازدواج می‌کنند. بر اساس تحقیقات مرکز PEW در زمینه مذهب و زندگی اجتماعی (Pew Forum on Religion & Public Life)، قریب به ۳۷% آمریکایی‌ها، با فردی با اعتقادات دینی متفاوت از خود ازدواج کرده‌اند. به‌علاوه، سرشماری سال ۲۰۱۰ ایالات متحده حاکی از آن است که ۱۰% آمریکایی‌ها حتی با افرادی با ملیت و نژاد دیگر ازدواج کرده‌اند. پژوهشگران چندین تفسیر محتمل بر این روند رو به رشد ارائه داده و معتقد هستند که وجود شرایط زیر، باعث می‌شود زوج‌ها به احتمال خیلی زیاد به ازدواج با افرادی از ادیان دیگر روی آورند:

۱- چنانچه مستقل از خانواده‌های‌شان بوده و یا خیلی تعلق خاطر به اعتقادات مذهبی خانواده خود نداشته، تجربه طلاق داشته و یا به دنبال تعادل بیشتری در تقسیم مسئولیت‌های خانوار باشند؛

۲- وجود مهاجران از کشورها و مذاهب مختلف که باعث شناخت بیشتر آمریکایی‌ها از دیگر فرهنگ‌ها و پذیرش بیشتر آنها شده است.

ازدواج بین زوج‌هایی از نژادهای مختلف نیز به دلایل زیر محتمل‌تر به نظر می‌رسد:

۱- آنها از اشتراکات زیادی از قبیل گرایش‌های مذهبی، سطح تحصیلات و یا جهان‌بینی برخوردارند؛

۲- مرزهای نژادی به دلیل اینکه هر دو مهاجرند تقریبا وجود ندارد، موانعی مثل تکلم به زبان انگلیسی و یا بومی بودن در آن کشور وجود نداشته و بنابراین ازدواج بین افراد از نژادهای متفاوت (بجز آمریکایی) با احتمال بیشتری روبروست؛

۳- در نسل سوم مهاجران به بعد، احساس قرابت بیشتری با زبان و فرهنگ محل سکونت خود وجود دارد. در حالی‌که ازدواج‌های نژادهای مختلف برای مهاجران و اقلیت‌های قومی از این جهت که به فرهنگ حاکم بر جامعه می‌پیوندند سودمند بوده، ولی آنها ممکن است هویت اصلی‌شان را از دست بدهند.

انتخاب شریک مناسب

در انتخاب شریک زندگی، ارزش‌ها، اعتقادات و دیگر عوامل فرهنگی و مذهبی در یک پروسه مرحله به مرحله به نام SVR (Stimulus-Values-Roles) «محرک، ارزش‌ها، نقش‌ها» ارزیابی می‌شوند. در مرحله محرک، زوج‌ها جذب یکدیگر می‌شوند و در مرحله ارزش‌ها، زوج‌ها ارزش‌ها و اعتقادات یکدیگر را که شامل سنت‌های مذهبی و فرهنگی می‌شود را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. برای اینکه به این ترتیب مشخص می‌شود که آیا آنها شبیه هم هستند یا از هم متفاوتند. در مرحله نهایی ایفای نقش، زوج‌ها چگونگی انجام و اجرای نقش‌های مختلف (مانند تربیت فرزندان، تقسیم کارهای روزمره، نقش نان‌آور خانوار و …) را در رابطه‌شان تعیین نموده و اینکه تا چه حد اجرای این نقش‌ها به تداوم رابطه‌شان کمک خواهد کرد. بنابراین زوج‌ها در این سه مرحله مختلف با فیلتر کردن افرادی که معیارهای متفاوتی با آنها دارند، شریک زندگی مطابق با معیارهای خود را تعیین می‌نمایند.

در نظر گرفتن مدل SVR زمانی که به ارزش‌های فرهنگی و مذهبی خود فکر می‌کنید ضروریست. به این فکر کنید که چگونه می‌توان چالش‌های موجود در رابطه‌تان تبدیل به نقاط قوت کرده و از تفاوت‌ها جهت بهتر کردن رابطه‌تان استفاده نمائید، به طوری که هر طرف با توجه به قابلیت‌های خود مسئولیت‌ها و نقش‌های مختلفی را در زندگی به عهده بگیرد.

تفاوت‌ها و شباهت‌های مذهبی و تاثیر آنها بر یک رابطه زناشویی شاد و موفق

تحقیقات نشان می‌دهند که زوج‌هایی که از نظر اعتقادی بیشتر شبیه و اصطلاحا از جنس هم هستند، به طور کلی از ازدواج‌شان راضی‌تر می‌باشند. در حقیقت، یافته‌های علمی نشان می‌دهد که نرخ طلاق در بین زوج‌های هم‌مذهب و عموما مذهبی‌تر، پایین‌تر است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود به همان میزان که زوج‌ها از اعتقادات مذهبی متفاوت‌تری برخوردار باشند به همان میزان دچار تضادها و مشکلات بیشتری شده و به احتمال زیاد رابطه‌شان به طلاق بیانجامد. بسیار جالب است که حتی بین زوج‌های خیلی مذهبی ولی با اعتقادات دینی متفاوت، ناسازگاری بیشتری وجود دارد. عموماً دینداری و تعصبات مذهبی به عنوان شاخصی برای پیش‌بینی میزان رضایتمندی در زوج‌ها بکار گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال حضور مشترک در مراسم مذهبی برای زوج‌های با مذهب یکسان رضایتمندی خیلی بیشتری را به دنبال داشته و سازگاری بین آنها را نیز افزایش می‌دهد. در خصوص تفاوت‌های جنسیتی در صورتی که شوهر در مراسم مذهبی بیشتری شرکت کند احتمال جر و بحث‌های زناشویی کمتر و همانطور که گفته شد میزان سازگاری را بالا می‌برد که این هم در ازدواج اول و هم ازدواج‌های بعدی صادق است. برای زنان، در ازدواج دومشان اما میزان مذهبی بودن تاثیری در سازگاری‌شان در زندگی زناشویی نخواهد داشت. در حقیقت اعتقادات مذهبی هم برای مردان و هم برای زنان در ازدواج‌های دوم‌شان شاخصی قوی جهت پیش‌بینی سازگاری در زندگی زناشویی نمی‌باشد.

مطالعات نشان می‌دهد ریسک طلاق در ازدواج اول در صورتی که شوهر به صورت مداوم و بیشتر از زن در مراسم مذهبی شرکت نماید افزایش می‌یابد. البته تئوری‌ها بر این استناد دارند که حضور هر دو زن و شوهر با هم در کلیسا باعث تقویت روابط زناشویی می‌شود. علاوه بر حضورمشترک در مراسم مذهبی، انجام فرایض دینی در خانه به صورت مشترک نیز میزان رضایتمندی از زندگی زناشویی را حتی بین زوج‌های باحداقل تفاوت‌های عقیدتی افزایش می‌دهد. در مجموع از این یافته‌ها این طور به نظر می‌رسد که هر چه میزان مشترکات مذهبی و رفتاری در یک زوج بالاتر باشد روابط زناشویی‌شان نیز شادتر خواهد بود و اشتراکات مذهبی به رضایتمندی بیشتری در آنها می‌انجامد.

تفاوت‌ها و شباهت‌های نژادی و تاثیر آنها بر رابطه زناشویی شاد و موفق

زوج‌های از نژادهای مختلف بیش از اینکه به تفاوت‌های قومی و نژادی توجه نمایند، در ابتدای رابطه به تفاوت‌های فرهنگی و چگونگی کنار آمدن با آنها توجه دارند. البته در دو مورد زیر استثناء نیز وجود دارد. یکی در مراحل بسیار اولیه ارتباط که دو طرف مجذوب یکدیگر شده و به پارامترهای تعیین کننده توجه نمی‌نمایند و مورد دوم در خصوص افرادی که به نوعی قبلاً تجربه برخورد با تبعیض نژادی را داشته‌اند. گرچه روابط زناشویی در زوج‌هایی با نژادهای مختلف چالش‌هایی به دنبال دارد اما این مشکلات و چالش‌ها قطعا قابل حل هستند.

البته باید در نظر داشت در مواردی که خانواده‌ها و یا جامعه به هر صورتی با این ازدواج مخالف باشند، فشار ناشی از عدم موافقت آنها بر روی روابط زناشویی تاثیر جدی گذاشته و آن را به شدت پرتنش می‌نماید. بررسی مطالعاتی ما در خصوص تنش موجود در ازدواج‌های بین زوج‌های با فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف نشان دهنده این است که پنج مورد زیر از موارد اصلی بروز استرس و تنش بین زوجین می‌باشند:

۱- تفاوته‌ای عمده فرهنگی و جهان‌بینی متفاوت،

۲- واکنش‌های اجتماعی (از طرف خانواده و یا جامعه) و تفاوت‌های فردی (ارزش‌ها و اعتقادات به رسم و رسومی خاص)،

۳- شیوه ارتباط با دیگران،

۴- اعتقادات قومی و مذهبی،

۵- عدم توافق بر تفاوت‌ها و عدم بهره‌گیری از شباهت‌ها؛

به‌علاوه در بعضی از موارد، اختلافات موجود بین این زوج‌ها می‌تواند ناشی از اختلاف بر سر بزرگ کردن بچه، وقت‌شناسی، انتظارات زن از همسرش و برعکس و حتی خانواده‌ها باشد که می‌تواند اولویت‌های زوجین را تغییر داده و بر زندگی آنها سایه افکند.

توجه به این نکته نیز ضروری است که تمامی ازدواج‌های بین‌نژادی تنش‌زا نبوده و منجر به طلاق نمی‌شود، اما در عین حال تحقیقات نشان می‌دهد که ۱۳% این ازدواج‌ها نسبت به ازدواج‌های بین افراد با نژاد و قومیت یکسان احتمالا به جدایی انجامیده و از ثبات کمتر و ریسک بالاتری برخوردار است. در کشور آمریکا و در بین سفیدپوستان افراد کمتری به این نوع ازدواج‌ها تن داده و زنانی که به این ترتیب ازدواج کرده‌اند استرس بیشتری را گزارش داده‌اند. تنش در بین افراد هیسپانیک (آمریکایی-اسپانیایی) نیز وقتی با فردی غیر هیسپانیک ازدواج کرده‌اند دو برابر گزارش شده است.

البته جالب توجه است که طبق مطالعات انجام شده در صورت بهبود وضعیت اقتصادی زوجین، نرخ اضطراب در زنان کاهش می‌یابد. ازدواج بین زنان سفیدپوست و مردان سیاه‌پوست نیز از کمترین ثبات در جامعه آمریکا برخوردار است. ازدواج بین اقوام آسیایی نیز کم‌تنش گزارش شده است که این احتمالا به این دلیل است که آنها در جامعه آمریکایی بهتر از دیگر اقلیت‌ها حل شده‌اند؛ در واقع ازدواجی که در آن حداقل یک طرف آسیایی باشد عموماً از ازدواج بین سفیدپوستان باثبات‌تر است.

تحقیقی انجام شده در خصوص ازدواج بین سفیدپوستان و هندی‌ها و تفاوت‌های بالقوه فرهنگی‌شان نشان می‌دهد که خانواده‌های این زوج‌ها در خصوص تفاوت‌های فرهنگی حساس بوده و نگرانی‌های‌شان از آینده فرزندان‌شان را به راحتی به زبان می‌آورند. آنها از ابراز نگرانی‌‌شان از تفاوت‌های موجود در رسم و رسومات و ارزش‌ها و همچنین ارتباط نسل‌های بعدی فرزندانشان با خود، واهمه‌ای ندارند. در این خانواده‌ها ازدواج با فردی از نژاد و فرهنگ متفاوت خلاف عرف بوده و نشان‌دهنده ازدست‌رفتن هویت و میراث فرهنگی‌‌شان است و در خانواده‌های هندی مهاجر در آمریکا، انتخاب همسر می‌بایست با دقت انجام شده و وضعیت اجتماعی، درآمدی، سطح تحصیلات و شغل طرف مقابل به عنوان متغیرهای کلیدی در نظر گرفته شود. بنابر این در صورتی که شخص مقابل از فاکتورهای گفته شده برخوردار باشد به معنای این است که ارج و قرب خانواده حفظ شده است.

این خانواده‌ها به شدت نگران تصویر اجتماعی خود در جامعه امریکایی بوده و همین باعث می‌شود که زوج‌های هندی-سفیدپوست به راحتی با جامعه ارتباط برقرار نکنند.

طبیعی‌ست زوج‌هایی که توان غلبه بر این چالش‌ها را داشته باشند راحت‌تر می‌توانند با تمرکز بر شباهت‌ها، موفق به تبدیل تفاوت‌های‌شان به نقاط قوت شده و روابطه‌‌شان را عمیق‌تر و غنی‌تر نمایند. این روابط قوی‌تر می‌شوند اگر چنانچه بین زوجین اعتماد وجود داشته و یکدیگر را در عین تفاوت‌ها حمایت نمایند.

پذیرش و قبول کردن فرهنگ طرف مقابل گرچه آسان نبوده و طرفین را نسبت به تفاوت‌هایشان بسیار حساس می‌نماید، اما در عین حال جهان‌بینی‌‌شان را وسیع می‌نماید. در مجموع باید گفت ازدواج‌های بین‌فرهنگی و بین‌قومی با استرس و تنش در سطوح مختلف همراه بوده و این پیچیدگی‌ها تنها با گفتگو و بحث‌های سازنده دقیق، قابل حل می‌باشد.

عوامل دیگر در موفقیت‌های زندگی مشترک

عوامل عمده دیگری نیز عموما در ازدواج‌های موفقیت‌آمیز موثر می‌باشند که عبارتند از: سن طرفین در زمان ازدواج، سطح تحصیلات، تجارب قبل از ازدواج (تجربه زندگی مشترک، داشتن فرزند از زندگی قبلی، داشتن تجربه طلاق در خانواده)، مهارت‌های ارتباطی و پارامترهای شخصیتی.

تحقیقات نشان می‌دهد که ۴۸% ازدواج‌هایی که در آن زن در ازدواج قبلی‌اش در سن زیر ۱۸ سال بوده باشد در ده سال اول منجر به جدایی می‌گردد که البته این نرخ در مورد خانم‌هایی که در ازدواج قبلی‌‌شان بالای ۲۵ سال بوده‌اند به ۲۵% کاهش می‌یابد. ضمنا داشتن بچه و یا تجربه زندگی با شخصی دیگر نیز خطر طلاق را افزایش می‌دهد؛ همچنین درآمد و سطح تحصیل بالاتر در زمان ازدواج رابطه مستقیم با دوام زندگی زناشویی دارد.

نکات مهم کاربردی

بر اساس مطالعات انجام شده میزان نقاط قوت ازدواج‌های بین‌فرهنگی نیز قابل ارزیابی بوده و به این بستگی دارد که به چه اندازه زوجین قادر به مدیریت روابط زناشویی خود می‌باشند و بر اساس ارزش‌ها و همینطور در نظر گرفتن تفاوت‌های موجود به یکی از روش‌های زیر تقسیم می‌شوند. به طور کلی چهار شیوه در روابط زناشویی این افراد با توجه به ارزش‌ها و تفاوت‌های بین‌‌شان وجود دارد: یکی شدن، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، سازش یک‌طرفه، مشکلات حل نشده.

زوج‌هایی که سه شیوه اول را در زندگی زناشویی‌‌شان برگزینند عموما خوشحال و راضی می‌باشند، در صورتی‌که شیوه چهارم معمولا منجر به درگیری و تمرکز بر روی تفاوت‌ها بین زوجین می‌گردد. زوج‌هایی که با یکدیگر یکی شده‌اند به فرهنگ‌های یکدیگر احترام گذاشته، آنها را پذیرفته و با یکدیگر جشن می‌گیرند. به این ترتیب رسم و رسومات طرف مقابل را همانطور که هست پذیرفته‌اند. زوجینی نیز که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را انتخاب می‌کنند هر کدام راه‌های پیروی از فرهنگ و رسوم خود را به‌طور جداگانه در پیش گرفته و ضمنا تفاوت‌های موجود را به‌صورتی مثبت و جذاب و با دیده احترام می‌نگرند. در میان زوج‌هایی که یکی از آنها به صورتی یک‌طرفه با دیگری سازش نموده‌اند نیز شخص سازش‌کار از سر الزام و البته در نهایت، از روی رضایت خود را شبیه مدل فرهنگی طرف مقابل می‌نماید.

در مقابل، ازدواج‌های با مشکلات حل نشده دائما تضاد و جر و بحث را تجربه کرده و هنوز نمی‌دانند که چطور تفاوت‌هایشان را مدیریت نمایند. اگرچه به نظر می‌رسد که زوج‌های درگیر در مورد چهارم بیشترین چالش‌ها را در خصوص تفاوت‌های فرهنگی، نژادی و مذهبی تجربه می‌کنند، اما در عین حال هر کدام از این چهار شیوه روابط می‌تواند موجب یادگیری و آموزش استراتژی‌های مدیریت تفاوت، سیستم‌های اعتقادی، تضادها و همچنین استرس گردد.

مدیریت تفاوت

چهار استراتژی اولیه که می‌توان از آنها برای مدیریت تفاوت‌های موجود در ازدواج‌های بین فرهنگی استفاده نمود عبارتند از:

۱- «ما» ایجاد کنید: روابطی دوستانه بر اساس مشترکات فرهنگی و اهداف مشترک با همسر خود برقرار و با تعهد به یکدیگر امور را با همدیگر پیش ببرید؛

۲- تفاوت‌ها را چهارچوب‌بندی نمایید: با احترام به تفاوت‌ها، آنها را جشن گرفته و یادگیری آنها را ارزش بدانید؛

۳- احساسات را حفظ نمایید؛

۴- روابطی تعریف شده با خانواده و جامعه برقرار نمایید: روابط خانوادگی خود را مرزبندی نموده و به خانواده و جامعه خود فرصت پذیرش همسرتان را بدهید.

مدیریت تفاوت سیستم‌های اعتقادی

استراتژی‌های زیر جهت کمک به زوجین با سیستم‌های اعتقادی متفاوت پیشنهاد می‌شود:

۱- مهارت‌های ارتباطی: مهارت‌های ارتباطی از مهم‌ترین وظایفی است که زوجین برای ایجاد زندگی موفق در صورت وجود تفاوت‌های اعتقادی، داشته و مطالعات نشان می‌دهد که برخورداری از این مهارت‌ها تنش بین زوجین را کم می‌نماید؛

۲- احترام و تحمل تفاوت‌های طرف مقابل: این استراتژی برای این طراحی شده است که افراد با اعتقادات متفاوت را کنار یکدیگر نگه داشته و با درک متقابل و پذیرش هویت طرف مقابل نشان دهند که عشق بر همه چیز مقدم است؛

۳- انعطاف‌پذیری در ایجاد ارتباط بین دو سیستم اعتقادی متفاوت و در عین حال به رسمیت شناختن هر یک از آنها: در این استراتژی بر روی نقاط مشترک اعتقادات طرف مقابل تکیه کرده و با مذاکره و اجازه انجام مراسم دینی طرف مقابل به وی، مرزهای اعتقادی را مشخص و مشترکات را با یکدیگر جشن گرفت؛

۴- ایجاد رسم و رسومات و سمبل‌هایی جدید از تلفیق سیستم‌های اعتقادی طرفین؛

مدیریت تضاد و تنش

اجرای استراتژی‌های زیر که مبتنی بر نقاط قوت می‌باشند، باعث از بین رفتن و یا کاهش شدت تضادها و تنش‌های موجود بین زوج‌های چند فرهنگی می‌شود:

۱- انعطاف‌پذیری در مورد نقش هر یک از شرکای زندگی: زوج‌ها می‌بایست در مورد سطح توقعات خود در خصوص انجام کارهای منزل که در بعضی از فرهنگ‌ها بر عهده زن خانواده می‌باشد با یکدیگر صحبت و گفتگو نمایند، تا مشخص گردد که در هر یک از این امور، مسئولیت هر یک چه چیزهایی است؛

۲- شوخ‌طبعی در مورد تفاوت‌های فرهنگی: معمولا خنده و ایجاد موقعیت‌های خنده‌دار به صورت بالقوه موجب خاموش شدن آتش شرایط استرس‌زا می‌شود؛

۳- به رسمیت شناختن شباهت‌های اعتقادی، ارزش‌ها و رسم و رسومات: در این استراتژی زوجین به روی شباهت‌ها و نقاط مشترک یکدیگر در روابط‌‌شان تاکید می‌نمایند؛

۴- ایجاد چارچوب‌های هویتی و فرهنگی برای همسر؛

۵- قدردانی از ارزش‌ها در فرهنگ طرف مقابل و احترام به نقاط قوت آنها.

نتیجه‌گیری

در عین اینکه ازدواج با فردی از فرهنگ و مذهبی متفاوت ممکن است چالش‌هایی منحصربه‌فرد به همراه داشته باشد، در عین حال می‌تواند فرصتی مناسب برای رشد و بالندگی در زندگی طرفین فراهم آورد.

شما نیز چنانچه در نظر دارید که ازدواج با فردی متفاوت از فرهنگ خانوادگی خود را تجربه کنید، بهتر است با ایجاد یک لیست از برخی استراتژی‌های ویژه و مفید که قادر به قدرت بخشیدن به زندگی و پیوند زناشویی‌تان می‌باشند، برای اجرایی شدن آنها تلاش کنید. بهتر است این لیست را بر روی در یخچال و یا هر نقطه‌ای از منزل که هر دوی شما به طور منظم و روزانه آنرا می‌بینید، قرار دهید. شما می‌توانید با گذاشتن علامت «+» در کنار آن تکنیک‌هایی که قادر به انجام و پیاده‌سازی‌شان شده‌اید و همچنین با گذاشتن علامت «-» در کنار آنهایی که موفق به انجام‌‌شان نشده‌اید، میزان موفقیت خود را بررسی نمایید. بدیهی است در صورتی‌که این روش را کافی و مفید ندانستید بهتر است با یک مشاور معتمد تماس بگیرید.

می‌توانید این نوشتار را در این صفحات از نسخه تعاملی پرنیان شماره سیزدهم مطالعه کنید.