آشنایی با مفهوم و تاریخچه فرنچایز

مالی و اقتصادی — 19 دسامبر 2011

فرزاد جواهری

مهمترین دغدغه فکری اکثر مهاجران در بدو ورود به کانادا معمولا یک چیز بیشتر نیست: «چگونه برای خودمان شغلی پیدا بکنیم؟ چه بکنیم تا کمتر از اندوخته همراه‌مان برداشت کنیم؟» تعدادی از آنان با تلاش فراوان و از راه‌های مختلف بالاخره موفق به پیداکردن شغل مرتبط با تجربه و دانش قبلی خود می‌شوند، اما تعدادی هم که به فکر راه‌اندازی کسب و کاری برای خودشان هستند همواره با این سوال رو به رو می‌شوند که چگونه می‌توانند بدون داشتن هیچ شناختی نسبت به قوانین تجارت این کشور و حتی فرهنگ مصرفی مردم جامعه، به سرعت و با کمترین میزان خطا به این آرزوی خودشان برسند.

براستی تا به حال شده آرزوی این را داشته باشید که صاحب بیزنس خودتان باشید اما آن را رویایی در دوردست ببینید چرا که تجربه آن را ندارید؟ دلتان می‌خواهد خودتان را عضوی از یک شرکت بزرگ و بین‌المللی بدانید که در سرتاسر دنیا دارای شعبات بسیاری است؟

بهتر است که کمی صبر داشته باشید و قبل از اینکه هرگونه تغییری در مسیر زندگیتان بدهید بهتر و بیشتر با مفهوم فرنچایز (Franchise) آشنا شوید. شاید فرنچایز راه حل ساده‌ای برای رسیدن به این آرزو باشد.

در ابتدا اجازه دهید تا کمی از تاریخچه فرنچایز بگوئیم تا قبل از تعاریف خشک و کتابی به طور ملموس با آن آشنا شوید. تاریخ‌دانان معتقدند که فرنچایز در قرن سیزده میلادی در انگلستان آغاز شده است. زمانی که پادشاهان آن سرزمین، امتیاز اختصاصی حکومت بر قسمت‌های مختلف قلمرو خود را به افرادی واگذار می‌کردند که مامور اخذ مالیات در آن قلمرو بوده‌اند. حتی در کشور خودمان ایران هم، علی‌الخصوص در دوران قاجاریه، حکومت به صورت فرنچایز اداره می‌شده است. باور کنید! پادشاه، هر ولایت را به شخصی می‌سپرده و مادامی‌که آن شخص (فرنچایزی Franchisee) خراج سالیانه حکومت مرکزی (فرنچایزر Franchisor) را به موقع و به میزان تعیین شده (درصدی از درآمد سال – رویالتی Royalty) پرداخت می‌کرده است مختار بوده تا آن ولایت را بگرداند. البته همانند هر فرنچایزی پشتیبانی، حفاظت و خط مشی کلی اداره منطقه از طرف حکومت مرکزی دیکته می‌شده است.

اما در قاره امریکای شمالی و در باب تجارت، فرنچایز در اواخر قرن نوزدهم میلادی بوجود آمد. زمانی‌که شرکت چرخ خیاطی سینگر به فروشگاه‌های خرده‌فروش اجازه داد تا دستگاه‌های چرخ خیاطی این شرکت و لوازم آن را به فروش رسانده و درصدی از فروش را به آنها برگرداند. مزیت اینکار در این بود که فروشندگان مجبور نبودند برای خرید دستگاه‌ها به شرکت مادر پولی پرداخت کنند و با فروش آن به سود برسند بلکه شرکت مادر دستگاه‌ها را برای فروش در اختیار آنان قرار میداد و درصدی از فروش را تصاحب می‌کرد. این نوع از تجارت به قدری راحت و در عین حال پرسود بود که دیگر شرکت‌های بزرگ هم به صرافت انجام آن افتادند به گونه‌ای که امروزه، سیستم تجارت فرنچایز به صورت موتور محرکه اکثر شرکت‌های بزرگ و عمده دنیا در آمده است. طبق آمار سال ۲۰۰۱ چهارده درصد تجارت در بخش خصوصی به صورت فرنچایز بوده و فرنچایز، ۱۸ میلیون شغل در آمریکا ایجاد کرده است. بسیار بعید است که امروزه در یکی از خیابان‌های شهرهای قاره امریکای شمالی و حتی اروپا رانندگی کنید و در مدت زمان کمتر از ۵ دقیقه یک بیزنس که به صورت فرنچایز اداره می‌شود را نبینید. به عنوان یک تجربه شخصی، وقتی که برای اولین بار به تورنتو آمده بودم بعد از مدتی گردش در شهر به نظرم می‌رسید که اکثر نقاط مختلف شهر شبیه هم هستند. از نظر طبیعت و حتی معماری شهری که واقعا هم همینگونه بود اما از نظر مکان‌های تجاری نیز کمابیش به همین صورت به نظر می‌آمد. اکثر نام‌ها در تمامی مراکز خرید تکراری بودند. تقریبا از هر خیابان اصلی شهر که عبور می‌کردم به نام‌های تکراری برمی‌خوردم. انگار که همه آنها یکی هستند و دارای مالکیت یکسانی می‌باشند و بعدها فهمیدم که همینگونه نیز هست و اکثر آن نام‌های یکسان و متعلق به بیزنس‌هایی از نوع فرنچایز می‌باشند.

حال با گفتن این مقدمات اجازه بدهید به اصل مطلب بپردازیم: معنای فرنچایز چیست؟

فرنچایز یک سیستم است برای گسترش دادن یک بیزنس (حرفه). رابطه‌ای است مابین صاحب و مالک یک شرکت شناخته شده و معتبر با گرداننده محلی آن. یک فرصت است برای اداره کردن یک بیزنس تحت نام یک شرکت معتبر و شناخته شده.

یک فرنچایز زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت مادر (Franchisor) مجوز استفاده از نام تجاری‌اش و راه و روش اداره کردن آن را به شخص یا گروهی دیگر(Franchisee) می‌دهد. این توافق بر طبق شرایطی حاصل می‌آید که به آن Franchise Agreement می‌گویند. به طور معمول، طبق این شرایط فرنچایزر متعهد می‌شود تا امکانات لازم را برای فرنچایزی فراهم کرده، آموزش‌های لازم را به او داده و از هر نظر او را پشتیبانی نماید و در مقابل فرنچایزی متعهد می‌شود تا در ابتدا مبلغ ثابتی را به نام هزینه فرنچایز (Franchise fee) و سپس به طور متناوب مبلغی را (که معمولا به صورت درصد فروش محاسبه می‌گردد) به فرنچایزر پرداخت نماید. این پرداخت متناوب را رویالتی ((Royalty می‌نامند.

در مباحث بعدی وقتی بیشتر با این مفاهیم آشنا شدید پی خواهید برد که چگونه فرنچایز دریای بیکرانی از بیزنس‌های مختلف را در برمی‌گیرد.

آدرس متن: www.parscanada.com/_1809