مهاجرت، مصرف‌گرایی، سبک زندگی ایرانی یا کانادایی؟ / ابوذر مریخ پور

مهاجران وقتی به کشور جدید پای می‌گذارند، برخی چیزها مثل دوستان و فامیل و خانواده را ترک می‌کنند. آنها حتی لوازم زندگی خود را عموماً در سرزمین پدری رها می‌کنند و با چند چمدان راهی سرزمین جدید می‌شوند. اما همه‌ی مهاجران، از هر جغرافیایی که آمده باشند، فرقی نمی‌کند چین یا ژاپن، خاورمیانه، آفریقا، اروپا یا روسیه، همگی چیزهایی را به همراه خود دارند که تا آخر زندگی نمی‌توانند ترک کنند. چیزهایی مثل فرهنگ غذایی، لباس‌ها و آداب و رسوم محلی، موسیقی و زبان مادری، عادت‌ها و باورهای آباء و اجدادی، و همچنین خلق و خو و هویت اجتماعی جامعه‌ی پیشین.

این که افراد بتوانند در نقطه‌ی درستی بین این دو جغرافیای فرهنگی قرار بگیرند و این دو سبک زندگی را با هم تلفیق کنند و از مزایای هر دو بهره‌مند شوند، گاه به چالشی جدی تبدیل می‌شود که می‌تواند ماه‌ها و سال‌ها به طول انجامد. اولین روزهایی که به گشت و گذار در شهرهای کانادا بپردازید، به سرعت متوجه تفاوت‌های عمیق زندگی شرقی و به طور خاص ایرانی، با زندگی غربی خواهید شد. بگذارید بدون مقدمه بروم سراغ مسئله‌ی ملموس و معروف انتخاب بین غذای خانگی یا غذای رستوران. گروهی بنا بر عادت ایرانی، تمام سعی خود را به کار می‌گیرند تا غذای سالم و خانگی ایرانی خود را طبخ کنند و علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها، خانواده را دور سفره‌ی ایرانی گرد آورند. اما این چقدر با واقعیت زندگی در کانادا منطبق است؟ از طرف دیگر، گروهی به سرعت و بعد از ورود به فرهنگ جدید، در آن حل می‌شوند و با پذیرش سبک زندگی غربی، خیال خود را راحت می‌کنند و تکلیف را یکسره می‌کنند و عطای فرهنگ و سبک زندگی ایرانی را به لقایش می‌بخشند.

با نگاهی به الگوی مصرف جامعه‌ی ایرانی در کانادا، به راحتی می‌توان دید که بیشتر خانواده‌های ایرانی همچنان سبک زندگی ایرانی را حفظ کرده‌اند، چای ایرانی مصرف می‌کنند، غذای اصلی‌شان برنج است، غذاهای ایرانی در مهمانی‌ها می‌پزند و در بیشتر موارد، خانواده‌های تازه‌وارد راغب هستند تا مایحتاج خود را از مغازه‌های ایرانی تهیه کنند و اجناس ایرانی و حتی برندهای ایرانی بخرند! ایرانیان فرهنگ غنی دارند که لایه‌های آن عمق زیادی را در بر می‌گیرد و بیشتر آنها پس از مهاجرت نیز سعی در حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خود دارند. همچنین عمده‌ی جامعه‌ی ایرانی خارج از کشور سخت‌کوش است؛ چرا که می‌خواهد بهترین چیزها را داشته باشد، بهترین سرویس‌ها را استفاده کند و زندگی ایده‌آلی داشته باشد. در نگاهی مقایسه‌ای با برخی ملیت‌ها که قناعت پیشه می‌کنند، ایرانیان می‌خواهند بهترین و بزرگ‌ترین خانه‌ها، اتومبیل‌ها و بهترین و سالم‌ترین غذاها و سرویس‌های مختلف حمل و نقل، اطلاعات و خدمات، را داشته باشند.

نکته‌ی مهم در انتخاب سبک زندگی، این است که نگاه اقتصادی مثل همیشه تعیین‌کننده به شمار می‌رود. زندگی کانادایی، هرچند از گونه‌ی آمریکایی آن قدری متفاوت است، اما یک زندگی مصرفی است، به این معنی که آدم‌ها زیاد مصرف می‌کنند، و گاهی بیش از حد نیاز مصرف می‌کنند، و در مقابل زیاد کار می‌کنند و گاهی مجبورند بیش از حد توان خود کار کنند. در نظام اقتصادی مصرفی، با تهییج به خرید از طریق تنوع در عرضه‌ی محصولات، بسته‌بندی‌های زیبا، تبلیغات اغراق‌آمیز و چیدمان زیبا و فروشندگان خوش برخورد و سرویس‌های ارسال خرید (Delivery) مصرف کننده ترغیب می‌شود که بیشتر و بیشتر خرید کند. این شاید ابداً با سبک زندگی ایرانی هماهنگ نباشد. شما ساعت ۷ عصر، خسته از سر کار آمده‌اید و می‌روید که نان، تخم مرغ و پنیر و گوجه فرنگی بخرید؛ اما با عبور از میان این همه زرق و برق، موقع خروج از فروشگاه می‌بینید که چند بسته کوچک و بزرگ از انواعBerry های خوشمزه و خوش آب و رنگ، انواع میوه‌های گران‌قیمت، انواع نوشیدنی‌های لوکس، چند بسته شکلات و پنیر گران‌قیمت هم خریده‌اید!

در کنار مایحتاج روزانه که همه‌ی خانواده‌ها مصرف می‌کنند، سرویس‌های مختلف نیز هزینه‌های مربوط به خود را دارند که قابل توجه خواهد بود. اینترنت پرسرعت، خدمات تلفن همراه، شبکه‌های تلویزیون کابلی و انواع خدمات دیگر در کانادا به بهترین شکل ارائه می‌شود و شما را ترغیب خواهد کرد که از آن بهره‌مند شوید. به عنوان مثال، اگر شما علاقه‌مند به تلویزیون‌های کابلی و سرعت بالای اینترنت در خانه خود باشید و حجم دانلود زیادی را نیز برای سرویس وای فای بخواهید، و از اُپراتور تلفن همراه خود نیز سرویس دیتا با سرعت و حجم بالا درخواست کنید، می‌بایست حدود یکصد دلار هزینه‌ی اضافی در ماه پرداخت کنید. این ممکن است خیلی به چشم شما نیاید، اما به زودی متوجه خواهید شد که تعداد زیادی از این «یکصد دلار»ها هستند که ماهیانه می‌بایست پرداخت کنید.

کانادا سرزمین بزرگی است و شما پای پیاده نخواهید توانست در آن به زندگی خانوادگی خود ادامه دهید. اگر بخواهید از سرویس‌های حمل و نقل عمومی استفاده کنید، در شهرهای مختلف کانادا هزینه‌های متفاوت و قابل توجهی را پرداخت خواهید کرد. همچنین در ماه ممکن است نیاز به چند بار تاکسی گرفتن داشته باشید که رقم آن نیز قابل توجه خواهد بود. ممکن است تصمیم به خرید اتومبیل بگیرید. اتومبیل دست دوم هزینه‌های خاص خود را خواهد داشت. اگر بخواهید اتومبیل نو “لیز” کنید، موقع خرید، هر اتومبیل ۵۰،۰۰۰ دلاری را که بخواهید، به طور اقساط به شما می‌دهند و آن را تحویل می‌گیرید، بیمه می‌کنید، هزینه‌ی بنزین آن را می‌دهید و همچنین هزینه‌ی پلاک و گواهینامه و هزینه‌های جاری مربوط به پارکینگ و جریمه و جز آن را نیز پرداخت می‌کنید. با یک حساب سر انگشتی خواهید دید که هزینه‌های حمل و نقل، بار مالی زیادی برای شما خواهد داشت.

اگر وضعیت درآمدی و اقتصادی خانواده‌ی خود را به عنوان یک خانواده‌ی تازه وارد با درآمد محدود در نظر بگیرید، حتماً تأیید خواهید کرد که ادامه دادن به چنین روندی، شما را با مشکلات و گرفتاری‌های مالی روبه‌رو خواهد کرد. ممکن است با استفاده از کردیت کارت‌هایی با اعتبار بالا، گاهی وقت‌ها خیلی متوجه هزینه‌ها نشوید، اما به خاطر داشته باشید که در چشم بر هم زدنی آخر ماه می‌رسد و باید جوابگو باشید! در یک نگاه کلی، الگوی مصرف در کانادا و آمریکا با خاورمیانه (و از جمله ایران) تفاوت‌های عمیق دارد. آدم‌هایی که در جوامع خاورمیانه هستند، الزاماً این قدر مصرف ندارند و متقابلاً این قدر کار نمی‌کنند. اما در یک جامعه‌ی مصرف‌گرا و پر هزینه، همه‌ی افراد می‌بایست با سرعت پیش بروند و هم‌زمان با بهره‌مندی از مزایای یک زندگی مدرن، بتوانند هزینه‌ها را نیز جبران کنند.

شما به عنوان مهاجری که پا به کانادا گذاشته‌اید، هرگز نباید درباره‌ی استفاده از این همه سرویس‌ها و مزایا تردید کنید. این‌ها دست آورد زندگی در جوامع مدرن است و حاصل هزاران سال تمدن می‌باشد و بسیار ارزشمند است، اما ضرورت دارد که زندگی را بر مبنای نیازهای خود پیش ببرید. نگارنده گاهی با خانواده‌هایی روبه‌رو بوده که برای مثال برای پایین آوردن هزینه‌های خانوار اینترنت خانه را قطع کرده‌اند! چنین تصمیماتی باعث مشکلات برای خانواده‌هایی می‌شود که به امید یک زندگی بهتر و رفاه بیشتر، پا به سرزمین جدید گذاشته‌اند.

می‌بایست از مصرف‌گرایی دوری کرد. این نکته‌ی مهمی است که هر چیزی که تخفیف زیادی روی آن داده می‌شود، الزاماً نمی‌بایست خریداری شود؛ از تنوع محصولات در بازار نمی‌بایست هیجان‌زده شد؛ برای استفاده از سرویس‌های مختلف، می‌بایست به نیازها توجه داشت، و دست آخر از چشم و هم چشمی و یا مقایسه‌ی خود با خانواده‌های دیگر مهاجر یا خانواده‌های کانادایی دوری کرد. هر خانواده‌ای اولویت‌های متفاوتی برای خود دارد، و بر مبنای نیازها و توانایی مالی خود سبک زندگی خود را انتخاب می‌کند.

سبک زندگی ایرانی همچنین مؤلفه‌هایی فرهنگی دارد که چنانچه بخواهید آنها را به جا آورید و حفظ کنید، گاهی با تحمیل بار مالی اضافه بر خانوار همراه است. داشتن قالی ایرانی، تزئینات ایرانی، دکوراسیون ایرانی، همه و همه برای مهاجرانی که تازه پا به کانادا می‌گذارند، همراه با هزینه‌های اضافی و غیر ضروری خواهد بود. مدیریت مصرف و مدیریت هزینه‌ها، نکته‌ای است که برای خانواده‌های مهاجر اهمیت زیادی پیدا می‌کند. اگر شما بپذیرید که پا به سرزمین جدیدی گذاشته‌اید که ارزش‌ها و نیازهای خانواده‌ها در آن متفاوت است، راحت‌تر می‌توانید با واقعیت کنار بیایید و به مرور زمان و با پایداری مالی خانواده، خواهید توانست نیازهای جدید خود را برآورده کنید و خود را به سمت سبک زندگی ایده‌آل خانواده‌ی ایرانی در کانادا نزدیک کنید.